Tiger Woods en het IPCC

Gisteren had ik na twee jaar hard werken aan het boek mijn one minute of fame. Een minuut die overigens heel lang duurde want ik was van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat in de weer. De belangstelling voor het boek is werkelijk overweldigend. De presentatie gisteren in Nieuwspoort was zeer geslaagd. Het was zeer druk en het hoogtepunt voor mij persoonlijk was uiteraard dat Diederik Samsom het boek in ontvangst nam en er zeer lovend over was.

Later vandaag en de komende dagen zal ik linkjes plaatsen naar diverse berichten in de media, zowel kranten als online.

Hieronder de tekst die ik gisteren heb uitgesproken.

Deze maand is het precies zes jaar geleden dat ik bij toeval in het klimaatdebat ben gerold. Sindsdien is er vrijwel geen dag geweest dat ik er niet mee bezig ben geweest. Ik was redacteur bij het maandblad Natuurwetenschap & Techniek. Het is een genoegen om hier enkele van mijn vroegere collega’s van NWT te zien omdat de vele klimaatartikelen die ik voor het blad heb geschreven de basis vormden voor het boek.

De meesten van jullie kennen het verhaal van de hockeystick wel, maar voor nieuwkomers een korte introductie. Ik deed destijds research voor een verhaal over de beruchte hockeystickgrafiek. Deze grafiek suggereert dat het klimaat behoorlijk stabiel was tussen het jaar 1000 en 1900 om vervolgens spectaculair op te warmen. Ergo, de mens warmt de aarde op. De grafiek had een prominente rol gespeeld in het derde IPCC-rapport uit 2001 en was wereldwijd ingezet als een soort marketinginstrument om burgers en beleidsmakers te overtuigen van de ernst van klimaatverandering.

Twee Canadezen, Stephen McIntyre en Ross McKitrick, zelf geen klimaatonderzoekers, bewezen in 2005 dat de hockeystick gebaseerd was op zowel ondeugdelijke data als ondeugdelijke statistiek. Omdat ik op het juiste moment met hen in contact kwam kreeg ik de primeur van hun werk en kreeg mijn NWT-artikel behoorlijk wat aandacht, zowel positieve als negatieve.

Waarom haal ik deze oude koeien uit de sloot? Nu zes jaar later blijkt dat McIntyre en McKitrick een prominente rol gespeeld hebben in het klimaatdebat. Ik kwam op een vrij cruciaal moment met hen in contact en ben hun verrichtingen daardoor op de voet gaan volgen.

In de tijd dat mijn NWT-verhaal verscheen begon een groep klimaatwetenschappers waaronder Michael Mann van de hockeystick een blog genaamd Real Climate. De eerste artikelen op deze blog waren gericht tegen de kritiek van McIntrye en McKitrick. Om zich te kunnen verweren begon McIntyre zijn eigen blog Climate Audit. Beide blogs werden zeer invloedrijk.

Wat weinig mensen zich realiseren is dat Climategate, het uitlekken van duizenden e-mails van een Brits klimaatinstituut in november 2009, grotendeels draait om McIntyre en de hockeystick. De naam McIntyre komt het vaakst voor in de e-mails – hoewel hij daarin ook ‘idioot’, ‘domkop’ en ‘Mr. Fraudit’ genoemd wordt. Wat wel aangeeft hoe invloedrijke klimaatwetenschappers tegen hem aankijken.

Zijn die benamingen terecht? Nee, wie McIntyre ontmoet, zoals ik meerdere malen heb gedaan, merkt dat hij een rustige, vriendelijke, bijna verlegen man is. Hij noemt zichzelf bovendien niet eens een klimaatscepticus. Maar hij is uiterst precies in zijn werk en zeer vasthoudend en daardoor is hij een ware plaag geworden voor de invloedrijke groep van onderzoekers die grote invloed hadden op de IPCC-rapporten en die van hun eigen vakgenoten vrij spel kregen.

In het boek voer ik de strijd tussen McIntyre en het IPCC op als een van David tegen Goliath. Zonder de blogosfeer had McIntyre nooit voet aan de grond gekregen. Hoewel veel klimaatonderzoekers om deze reden de blogwereld verfoeien, wijzen aanhangers van McIntyre op de meerwaarde van blogs. Wetenschappers en ingenieurs uit allerlei disciplines zijn McIntyre gaan helpen in zijn ‘audit’ van het klimaatonderzoek. Nieuwe wetenschappelijke artikelen worden binnen enkele dagen tot op het bot gefileerd. Pijnlijk misschien voor de onderzoekers om wiens stuk het gaat. Maar het gaat een stuk sneller en grondiger dan het proces dat wetenschappelijke bladen zelf hanteren.

Omdat er elders in de blogwereld zoveel bagger verschijnt hebben veel wetenschappers de neiging de hele blogosfeer als weggegooide tijd te zien. Maar Climate Audit laat zien wat de mogelijkheden zijn van wat men ook wel crowd sourcing noemt. Het feit is alleen dat je net als bij georganiseerde expertpanels wel specialisten nodig hebt. Deze kracht van de blogosfeer is zwaar onderschat door het IPCC, door klimaatonderzoekers en instituten en ook door overheden. Door lange tijd de kritiek in de blogosfeer te negeren heeft het klimaatonderzoek veel imagoschade opgelopen.

Climategate maakte gebruik van de kracht van de blogosfeer. Binnen enkele weken gaf de zoekterm climategate meer hits op google dan een zoekterm als global warming.

Toevallig in dezelfde maand waarin Climategate uitbrak reed golfer Tiger Woods vlak buiten zijn landgoed tegen een boom. Al snel werd duidelijk dat een echtelijke ruzie de oorzaak was en spoedig daarna bleek dat de ideale schoonzoon Woods met vele vrouwen was vreemdgegaan. Wat heeft dat met klimaatonderzoekers en het IPCC te maken?

Maanden na dit schandaal reageerde Woods voor het eerst voor de camera’s. Hij zei dat hij door zijn beroemdheid lange tijd het gevoel had dat hij alles kon doen waar hij zin in had. Dat normale regels niet op hem van toepassing waren. Deze inkijk in de psyche van Woods doet me heel erg denken aan het gedrag van sommige invloedrijke IPCC-auteurs. Het gevoel dat ze zich vanwege het succes van het IPCC alles konden permitteren.

Toen de Australische scepticus Warwick Hughes de Britse onderzoeker Phil Jones in 2005 vroeg om diens ruwe temperatuurgegevens vrij te geven antwoordde Jones: ‘Why should I make the data available to you, when your aim is to try and find something wrong with it.’ Dit is precies zoals Woods zegt iemand die het gevoel heeft dat normale regels op hem niet meer van toepassing zijn. Vorig jaar sprak ik in Colorado met Tom Wigley, een vroegere collega van Jones, over deze kwestie. Ik vroeg hem: ‘Waarom heeft het IPCC niet gewoon geëist dat Jones zijn data zou vrijgeven.’ Wigley antwoordde: ‘In dat geval zou Jones gezegd hebben tegen IPCC: “loop naar de maan”.’

Het probleem van het IPCC is dat mensen als Jones op sleutelposities zitten en als het ware onschendbaar zijn geworden. Deze situatie blijft zo lang doormodderen omdat het IPCC niet wil erkennen dat het een probleem heeft. Erger nog, de klimaatgemeenschap als geheel wil niet openlijk erkennen dat er een probleem is en weigert collega’s als Jones tot de orde te roepen.

Tijdens een publiek debat in Amsterdam roemde Aad van Ulden van het KNMI de transparantie van het IPCC. Ik vroeg hem waarom de metingen van Jones dan niet openbaar waren. Hij ontkende dat dat het geval was. Later gaf hij het per e-mail toe. Toen ik hem enige tijd later sprak op een congres en we de kou uit de lucht hadden gehaald vroeg ik hem, ‘wat nu, ga je Phil Jones erop aanspreken?’ Uit zijn reactie bleek duidelijk dat hij dat niet van plan was. Phil Jones is een halve god geworden in het vakgebied en collega’s durven gewoon geen kritiek op hem te hebben.

Dat het IPCC gefaald heeft wordt stap voor stap duidelijk in het boek maar komt in gewone mensentaal op het volgende neer: als lead authors worden vrijwel uitsluitend onderzoekers gekozen waarvan bekend is dat ze de broeikashypothese steunen. Deze onderzoekers gaan vervolgens naar eer en geweten aan de slag om een goed rapport te maken. Omdat lead authors het bij voorbaat al zo met elkaar eens zijn slaat het groepsdenken toe. Papers die een ander licht op de zaak werpen worden door de auteurs te licht bevonden en dus niet genoemd dan wel met een paar regels afgeserveerd. Zo ontstaat een overtuigend verhaal voor de dreigende opwarming door broeikasgassen dat alleen zeer onvolledig is.

De enige manier om eenzijdigheid in de toekomst te voorkomen is zorgen dat ook klimaatsceptici benoemd worden tot lead authors. Het InterAcademy Council, waarvan Robbert Dijkgraaf covoorzitter is, nam eerder dit jaar de procedures van het IPCC onder de loep. De commissie constateerde ook dat er balans moet zijn in de teams van auteurs maar wijdde er geen aparte aanbeveling aan. Het advies sneeuwde daarom onder in de tientallen andere aanbevelingen van het panel.

Het IPCC had de lead authors voor het vijfde rapport, dat in 2013 of 2014 moet verschijnen, al benoemd voordat het InterAcademy Council met haar bevindingen kwam. Voor het belangrijkste deel van het rapport zijn er opnieuw geen klimaatsceptici aangewezen als lead author. Het ligt daarom voor de hand dat het vijfde rapport zich wederom eenzijdig zal focussen op broeikasgassen.

Want dat is de kern van het boek. Het IPCC is zo gefixeerd op de rol van broeikasgassen, dat andere factoren, zowel natuurlijke als menselijke, onderbelicht blijven. Zo heeft het IPCC nog nauwelijks oog gehad voor natuurlijke fluctuaties in de oceanen. Andere menselijke factoren die weinig aandacht kregen zijn het effect van verstedelijking en industrialisatie op de temperatuur, de rol van roetuitstoot, de rol van stikstof en het effect van veranderd landgebruik.

Door deze factoren grotendeels te negeren blaast het IPCC de rol van broeikasgassen op. Als gevolg daarvan ontstaat de illusie dat we het klimaat kunnen voorspellen. Immers, de broeikasgassen zijn dominant. Voor de duidelijkheid, er is een grote groep onderzoekers die oprecht van mening is dat CO2 de thermostaatknop is van het klimaat. Die visie is echter een aanname, een hypothese, die nog lang niet bewezen is. En het boek laat zien dat er een berg aan wetenschappelijke literatuur is die erop wijst dat de rol van broeikasgassen veel milder is dan IPCC tot nu toe aanneemt. Dat we niet drie graden zullen opwarmen door CO2 maar misschien maar één of een halve graad.

Er is een fundamenteel debat gaande in de klimaatwetenschap, maar helaas zien we van dat debat veel te weinig terug in de IPCC-rapporten en ook in de media. Ik hoop wat dat betreft dat mijn boek het debat een klein beetje verder kan helpen.

De indruk kan ontstaan dat ik een hekel heb gekregen aan klimaatonderzoekers die de broeikastheorie aanhangen. Dat is niet het geval. Voor het boek heb ik tientallen onderzoekers aan beide kanten van het spectrum geïnterviewd. Vrijwel alle gesprekken verliepen in goede harmonie. Het is fascinerend om te zien dat hoogopgeleide wetenschappers, die oprecht proberen de klimaatpuzzel op te lossen, zo lijnrecht tegenover elkaar komen te staan. Het probleem is alleen dat een relatief kleine groep van activisten binnen het IPCC de macht volledig naar zich toe getrokken heeft en een zekerheid claimt over de rol van broeikasgassen die er niet is. Omdat het IPCC aangeprezen wordt als de consensus van duizenden wetenschappers heeft de buitenwereld aan die hoofdconclusie teveel waarde gehecht.

Dat brengt me bij de gast van vanmiddag die bereid is gevonden het eerste exemplaar in ontvangst te nemen. Toen het IPCC eerder dit jaar in opspraak kwam na de ontdekking van diverse fouten was Diederik Samsom de eerste Nederlandse politicus die in de Tweede Kamer de hand in eigen boezem durfde te steken. Wij politici hebben de wetenschappers onder druk gezet en daarom functioneert de wetenschap niet goed meer, zei hij. Dat is precies wat ook uit mijn boek blijkt. De klimaatwetenschap is behoorlijk verziekt geraakt en dat is triest en kwalijk.

Wetenschap is en blijft het belangrijkste gereedschap dat we hebben om de wereld om ons heen te begrijpen en daarnaar te handelen. Een hoogdravend woord als waarheidsvinding moet gekoesterd worden. Diederik is en blijft naast politicus ook een wetenschapper die wil weten hoe het zit. Ik hoop dan ook dat we met politici zoals hij het klimaatdebat kunnen openbreken, dat alle partijen aan tafel komen te zitten en dat we dan tot een eerlijker beeld komen van hoe het klimaat ervoor staat.

Diederik, bij deze wil ik je graag het eerste exemplaar overhandigen.